IJSAANZETTING

IJsaanzetting kan zowel op de grond als in de lucht voorkomen.
Het ijs kan zich in verschillende vormen op het vliegtuig afzetten.

Icing kan door de onderstaande oorzaken ontstaan.

1. Sublimatie van waterdamp op een onderkoeld oppervlak: de waterdamp gaat direct over in de vaste (ijs-)vorm op een oppervlak met een temperatuur welke lager is dan 00 C; deze vorm heet rijp en is wit van kleur.

2. Botsing van kleine onderkoelde waterdruppels met een onderkoeld oppervlak: dit is ruige rijp en ook wit van kleur.

3. Botsing van grote onderkoelde waterdruppels met een koud oppervlak: het ijs is hard en doorzichtig, het is ijzel.

In de vliegtuigcarburateur kan ook ijsaanzetting optreden. Door het verdampen van de benzine in de carburateur daalt de temperatuur waardoor eventuele waterdamp onder bepaalde omstandigheden zal sublimeren en als ijs in de carburateur afgezet zal worden. In geval geen maatregelen worden genomen kan deze ijsvorming leiden tot het afslaan van de motor. Door het gebruik van de carburateur-voorverwarming wordt door middel van warme lucht de ijsaanzetting bestreden.

VOORLICHTING

DE WEERKAART

Om de grote hoeveelheid van weersgegevens van de diverse weerstations in beeld te brengen gebruikt de meteoroloog de weerkaart.

Met behulp van coderingen en symbolen wordt het weer van de diverse stations in de kaart "geplot" waarna de meteoroloog de kaart zal analyseren. De meteoroloog geeft dan de gebieden aan van hoge- en lage druk, isobaren, frontale systemen, buien- en neerslaggebieden en bewolkingsgrenzen.

Het voert te ver om de diverse coderingen en tekens op te sommen. Een bezoek aan een weerstation op een luchthaven is zeker de moeite waard; de meteoroloog zal je dan aan de hand van de weerkaarten, radarkaarten en prognoses uitleg van de heersende weerssituatie geven.

WEERSTATIONS

In ons land hebben we diverse weerstations op zowel de burger luchthavens als de militaire vliegbases.

Voordat de vlieg- of springactiviteiten worden gestart is het noodzakelijk om je op de hoogte te stellen van het weerbeeld van die dag.

Veelal wordt daartoe het GAFOR weerbericht geraadpleegd. Indien deze berichtgeving onvoldoende houvast biedt bestaat er nog de mogelijkheid contact op te nemen met één van de weerstations; de telefoonnummers zijn verkrijgbaar bij de havendiensten.

GAFOR

De afkorting GAFOR betekent General Aviation Forecast; dit is een weersverwachting voor de (kleine) privé- en zakenluchtvaart en is met name bedoeld voor VFR vluchten (Visual Flight Rules, het vliegen op zicht, dus niet vluchten die alleen worden uitgevoerd op de instrumenten). Ook bij het parachutespringen moet aan de VFR criteria worden voldaan.

Er zijn drie manieren om de weersverwachting die is opgesteld op basis van de GAFOR weerclassificatie te raadplegen.

1. Via een automatisch telefoonbeantwoordingssysteem.

2. Middels Teletekst pagina 707.

3. Bij de meeste havendiensten van de luchthavens en -vaartterreinen zijn computeruitdraaien beschikbaar.

De telefonische berichtgeving bevat de standaard informatie. Op Teletekst pagina 707 zijn tevens actuele weerrapporten (in de metar codering) van de meeste weerstations opgenomen.

Daarnaast staan op de computeruitdraaien bij de havendiensten nog eens de weersverwachtingen (in de taf codering) van de meeste militaire en burger luchthavens vermeld.

1. Het automatisch telefoonbeantwoordingssysteem

Wanneer je het telefoonnummer 06 9771 draait hoor je een bandje waarop het GAFOR weerbericht is ingesproken. Deze weerbulletins worden dagelijks 5 of 6 keer (winter- resp. zomertijd) door de Meteorologische Dienst Amsterdam verzorgd.

Het bulletin bevat voor elk van de 9 Nederlandse disctricten een verwachting voor 3 opeenvolgende perioden van 2 uur; hieruit blijkt dat de verwachting een periode van 6 uur omvat.

Naast een omschrijving van het weerbeeld (denk aan fronten, hoge- en lagedruk gebieden, troggen e.d.) wordt informatie gegeven over:

• zicht,

• bewolking,

• turbulentie,

• thermiek,

• hoogte van het 00 C niveau indien lager dan 8000 ft,

• ijsaanzetting,

• grondwind,

• hoogtewinden en temperaturen op 1000, 2000 en 5000 ft,

• verdere vooruitzichten.

Een gewijzigd weerbulletin wordt (incidenteel) uitgegeven indien belangrijke veranderingen in de weersverwachtingen optreden zoals bijvoorbeeld: de buien die werden verwacht kunnen gepaard gaan met onweer en hagel; deze laatste twee aspecten waren niet voorzien.

GAFOR weercategorieën

De verwachting per district is opgesteld met behulp van de coderingen Oscar (0), Delta (D), Mike (M) en X-ray (X).

Een voorbeeld.

Weerbulletin nr. 3 is geldig van 10 - 16 uur UTC (Coordinated Universal Time, de gecoördineerde wereldtijd vergelijkbaar met de Engelse tijd). Voor district 5 wordt verwacht O-D-M; dit betekent dat in district 5 geldt van:

10 - 12 uur UTC weerbeeld code O

12 - 14 uur UTC weerbeeld code D

14 - 16 uur UTC weerbeeld code M

De GAFOR coderingen hebben de volgende betekenis.

0 - Het weer is Open, geen problemen voor het VFR vliegen.
D - Het weer is Difficult, het zicht en/of de bewolking kunnen VFR-vluchten belemmeren.
M - Het weer is Marginal, VFR vluchten kunnen nog net in bepaalde gebieden uitgevoerd worden.
X - Het weer is Closed, geen VFR vluchten mogelijk.

Als wolkenbasis geldt de hoogte van de laagste wolkenlaag met een bedekkingsgraad van 5/8 of meer (in de metar- en tafcodering voor de bewolking BKN of OVC).

Het is pas Oscar als zowel het zicht meer is dan 8 km èn de wolkenbasis hoger is dan 2000 ft. Zo geldt dat bij een zicht van 10 km en een wolkenbasis van 700 ft het weer Marginal is. De gegeven codering is dus afhankelijk van zowel het zicht als van de wolkenbasis waarbij de "slechtste" factor de codering bepaalt.

Je kunt je voorstellen dat bij een zicht van 10 km en een wolkenbasis van 300 ft het vliegen op zicht niet toegestaan is; immers de minimum vlieghoogte bedraagt al 500 ft. Vandaar dat in zo'n situatie de code X geldt.

De hamvraag is altijd of het mogelijk is om bijvoorbeeld met M te springen. Het wel of niet kunnen en mogen springen hangt af van het volgende.

1. Is het gebied M door bewolking of zicht of beiden?

2. Wat zijn de minimale VFR vliegvoorschriften in dat gebied?

Uit deze vraagstelling blijkt al dat je niet zondermeer kunt concluderen dat je met M wel of niet kan springen; de VFR vliegvoorschriften verschillen namelijk van de plaats en de hoogte waarop men in Nederland vliegt. Ingeval M veroorzaakt wordt door alleen slecht grondzicht (b.v. 2 km) en men opereert van een ongecontroleerd vliegveld, zoals Teuge of Hoogeveen (zonder verkeersleiding) en het vliegzicht boven voldoet wel aan de daarvoor gestelde VFR criteria, dan zijn springactiviteiten wèl toegestaan. Is M het gevolg van de bewolking (onder de 1000 ft) dan is springen uiteraard uitgesloten.

Actueel weerrapport METAR

Voor de afkorting METAR zijn diverse vertalingen in omloop. Het voor ons belangrijkste kenmerk blijft de laatste letter R wat aanduidt dat het een report betreft; dus een rapportage van de actuele weersituatie op een aangegeven tijdstip.

De codering van de metar en taf berichten is met ingang van juli 1993 ingrijpend veranderd; voor de "liefhebbers" wordt verwezen naar de MAL 25/93 (Mededelingen aan Nederlandse luchtvarenden en eigenaren van luchtvaartuigen; eveneens veelal bij de havendiensten ter inzage) waarin uitgebreid de opbouw van de codering is toegelicht.

In ons land worden door de weerstations op zowel de burger luchthavens als de militaire vliegbases elk half uur een metar opgesteld en verspreid; in dit bericht wordt de actuele weersituatie van dat moment in code beschreven. Meestal bevatten de berichten als laatste groep(en) nog een trend; dit is een verwachting voor de komende 2 uur.

Als voorbeeld het volgende (fictieve) bericht met de betekenis ervan:

241029 EHAM 21015g25kt 0450ne6000s shra vcfg sct009 sct018cb sct022tcu bkn120 02/m03 q0998 becmg fm 1230 tl 1330 0800 fg vv002=

- Het bericht is op de 24-ste uitgegeven door de het weerstation op de luchthaven Schiphol en beschrijft de weersituatie van 10.29 uur UTC.

- De belangrijkste weerstations worden als volgt aangegeven:

• EHKD De Kooy

• EHTW Twenthe

• EHFS Vlissingen

• EHDL Deelen

• EHAM Amsterdam - Schiphol

• EHSB Soesterberg

• EHRD Rotterdam - Zestienhoven

• EHVB Valkenburg - marine vliegkamp

• EHGG Groningen - Eelde

• EHGR Gilze-Rijen

• EHBK Maastricht - Beek

• EHEH Eindhoven

• EHLW Leeuwarden

• EHVK Volkel

- De wind waait uit de richting 2100 (dit is zuid-zuidwest) met een snelheid van 15 knopen; gedurende de 10 minuten voor het waarnemingstijdstip (lees: tijdstip uitgifte metar) is er een uitschieter (gust) geweest van 25 knopen.

- Het zicht bedraagt 450 meter naar het noordoosten, maar het beste zicht is 6000 meter naar het zuiden.

- Het actuele weer wordt bepaald door regenbuien en (in de omgeving) mist; het weerbeeld kan worden beschreven met combinaties van:

 Als voorbeeld enkele combinaties:

-VCSHSN - een lichte sneeuwbui in de buurt van het vliegveld,
+SHGR - zware of hevige bui met hagel,
TSRA - matige onweersbui waaruit alleen regen valt,
FZRA - ijzel (freezing rain),
MIFG - een laaghangende, vaak dunne mistlaag.

Bij de neerslagcodering betekent een + , = zwaar of hevig, een - , = licht en geen teken is matig.

- Scattered bewolking op 900 ft en scattered CB's op 1800 ft alsmede scattered sterk opbouwende (towering) cumulus op 2200 ft; daarboven een gebroken laag op 12000 ft; daarbij geldt:

FEW = few; letterlijk "enige", denk daarbij aan 1/8 à 2/8,
SCT = scattered; 1/8 tot en met 4/8 van de betreffende wolkenlaag,
BKN = broken; 5/8 tot en met 7/8; de 5/8 grens wordt tevens als cloudbase (wolkenbasis) aangemerkt,
OVC = overcast; 8/8.

Normaal gesproken wordt de wolkensoort niet in de wolkengroep vermeld; alleen belangrijke convectieve bewolking van het CB en towering CU type worden gemeld; een TCU kan namelijk gemakkelijk tot een CB uitgroeien met de daarbij behorende risico's!

- De temperatuur bedraagt (op 1,5 meter hoogte) 20 C en de dauwpuntstemperatuur minus 30 C; des te dichter de temperatuur en dauwpuntstemperatuur bij elkaar komen te liggen des te vochtiger is het.

- De QNH bedraagt 998 hPA.

- In het voorbeeld is de gehele groep "becmg fm 1230 tl 1330 0800 fg vv002" de trend; voor de komende 2 uur, gerekend vanaf 10.29 uur UTC, geldt de volgende verwachting:

tussen 12.30 (from) en 13.30 uur UTC (until) wordt een verandering (becoming) verwacht naar 800 meter zicht in mist met een verticaal zicht (vertical visibility, globaal vergelijkbaar met wolkenbasis) van 200 ft.

Andere afkortingen die in de trendgroep voor kunnen komen zijn.

NOSIG - No significant change; er worden geen belangrijke veranderingen verwacht.
TEMPO - Teporarily; van tijd tot tijd wordt de weerswijziging verwacht die na de term TEMPO wordt vermeld.
NSW - No significant weather; het voorgaande gerapporteerde weer houdt op.
AT - At; de verandering wordt verwacht op het daarna volgende tijdstip in te gaan.
PROB30 - Probability 30%; de kans is circa 30% dat een weersverandering, die na deze groep wordt genoemd, gaat optreden.

Om volledig te zijn wordt opgemerkt dat de militaire vliegvelden de trendgroep weergeven in de vorm van een kleurcodering; deze codering is vergelijkbaar met de GAFOR codering O-D-M-X.

Als voorbeeld een metar van de vliegbasis Volkel:

241029 EHVK 36007kt 5000 sct012 bkn035 bkn130 14/13 q1013 wht wht tempo grn=

De éérste "wht" groep duidt op de weersituatie om 10.29 uur; de tweede groep "wht tempo grn" is de trend. Er worden voor de komende 2 uur hoofdzakelijk "witte" condities verwacht met een tijdelijke verslechtering naar "groen".

Ter informatie volgt de colourstate indeling:

Goed, goed, ik geef het toe . . . . .de bovenstaande opsomming nodigt niet uit om het onderdeel GAFOR, METAR en TAF nog verder te bestuderen. Laat staan dat je nog zin hebt om deze kennis in de praktijk toe te passen.

Wees echter getroost: in het algemeen zullen de metars (en tafs) gemakkelijker leesbaar zijn dan het eerste (fictieve) voorbeeld. De bedoeling van het voorbeeld is alleen om een indruk te geven welke variaties in de berichten kunnen voorkomen.

Juist omdat het verkrijgen van meteorologische informatie van wezenlijk belang is voor onze sport raad ik een ieder nadrukkelijk aan om met de metar en taf codes te leren omgaan door stelselmatig de informatie op Teletekst en bij havendiensten te raadplegen!

Weersverwachting TAF

Ook voor de afkorting TAF zijn meerdere vertalingen in omloop.
Voor ons is hier het belangrijkste kenmerk de letter F hetgeen aangeeft dat sprake is van een forecast; het is een weersverwachting.

Qua structuur lijkt de taf op de metar omdat van dezelfde codering gebruik wordt gemaakt. Er zijn echter een paar verschillen die aan de hand van een voorbeeld verduidelijkt worden.

240800 EHSB 0918 03007kt 8000 sct025 bkn080 bkn180 becmg 1113 3500 -ra sct010 bkn020 ovc070 tempo 1318 2000 -radz sct005 bkn007 ovc012=

Deze echte taf is de 24-ste uitgegeven om 08.00 uur UTC.

De kenmerken van de taf zijn.

1. De geldigheidsperiode:
deze wordt meteen nà de stationsaanduiding vermeld;
deze taf is geldig van 09.00 tot 18.00 uur UTC.

2. Veranderingsgroepen:
de groepen "becmg 1113" en "tempo 1318" geven aan dat de verwachte weersituatie gedurende dat tijdsinterval zal veranderen (al dan niet tijdelijk).

Recapitulatie METAR en TAF

Als slot volgt een overzicht van de belangrijkste kenmerken.

Nog meer info over weer op deze paginas.